بورس، ابزاری کارآمد اما مغفول در تأمین مالی بنگاه‌های کوچک و متوسط

به گزارش عیارآنلاین، مرکز پژوهش‌های مجلس طی سلسله گزارش‌هایی به بررسی اهمیت، مسائل و مشکلات بنگاه‌های کوچک و متوسط در ایران و جهان پرداخته است. گزارش چهارم این مرکز، با عنوان «بازار مجزا برای تامین مالی در بورس» که در اسفندماه ۹۴ منتشر شد، به موضوع بازار مجزا برای تأمین مالی بنگاه‌‌های کوچک و متوسط در بورس پرداخته و پس از بررسی نمونه‌هایی از بازارهای سرمایه ویژه بنگاه‌های کوچک و متوسط در کشورهای مختلف جهان، پیشنهادهایی برای رفع موانع ایجاد بازار اختصاصی در فرابورس ایران ارائه می‌کند.

محوریت نظام بانکی در تأمین مالی تولید در ایران و در عین حال، ناکارآمدی بانک‌ها در جذب نقدینگی و هدایت منابع به سمت تولید، لزوم به کارگیری و توسعه ابزارها و نهادهای مالی نوین را بیش از پیش نمایان می‌سازد. یکی از راهکارهای توسعه بازار سرمایه به عنوان نهاد مکمل نظام بانکی در بسیاری از کشورهای جهان، ایجاد بازار مجزا برای شرکت‌های کوچک و متوسط است. فقدان نقدینگی و سرمایه در گردش مهمترین مسئله‌ای است که مدیران بنگاه‌های کوچک و متوسط از آن شکایت می‌کنند، به نحوی که تأمین مالی از تسهیلات بانکی برای عمده این بنگاه‌ها به علت معوقات موجود امکان‌پذیر نیست. در چنین شرایطی، بازار سرمایه می‌تواند شرایط جدیدی برای تأمین مالی شرکت‌های کوچک و متوسط ایجاد نماید. چنین بازاری با ایجاد شفافیت و دسترسی به اطلاعات، امکان تصمیم‌گیری آگاهانه و کاهش ریسک را برای سرمایه‌گذاران  فراهم می‌کند و با کمک به تأمین مالی بنگاه‌های کوچک و متوسط و فراهم نمودن زمینه رشد آن‌ها و تسهیل ورود به بازار اصلی سرمایه، موجب افزایش اشتغال و رشد اقتصادی کشور می‌شود.

در بازارهای مطرح جهان، همچون بورس تورنتو کانادا، بورس سهام لندن، بورس کره جنوبی، بورس استانبول ترکیه، بورس بمبئی هند و… ، بازاری مجزا برای پذیرش و عرضه شرکت‌های کوچک و متوسط به وجود آمده است که وظیفه آن، رشد و گسترش یک بازار حرفه‌ای با شرایط مناسب برای پذیرش این بنگاه‌ها و ایجاد کیفیت بیشتر خدمات تأمین مالی و فراهم کردن مشاورین و متخصصین لازم برای سرمایه‌گذاران در زمینه تصمیم‌گیری بهتر برای سرمایه‌گذاری در شرکت‌های کوچک و متوسط است.

بازار  بورس ویژه بنگاه‌های کوچک و متوسط مقررات انعطاف‌پذیرتری نسبت به بازار اصلی دارد و شرکت‌هایی که نمی‌توانند الزامات مربوط به بازار اصلی را برآورده نمایند، در این بازارها حضور می‌یابند. ورود به چنین بازارهایی، نیازمند اظهار و افشای مجموعه‌ای از اطلاعات است که میزان آن در کشورها و بورس‌های مختلف فرق می‌کند. شفاف‌سازی در بستر بازار سرمایه موجب می‌گردد که حجم مالیات دریافتی و به تبع آن، سهم مالیات در درآمدهای دولت افزایش یافته و  فرار مالیاتی ناممکن شود. امروزه سهم مالیات‌ستانی در بازار سرمایه نسبت به کل مالیات اخذشده در کشور بسیار قابل توجه است. همچنین شفافیت نسبی ساختارهای کوچک و متوسط سبب می‌شود تا هدایت منابع نقدینگی به تولید واقعی میسر گشته و خطر نکول بدهی‌های بانکی نیز کاهش یابد.

یکی دیگر از مشکلات بنگاه‌های کوچک و متوسط، ضعف در اتصال به زنجیره‌های عرضه محصولات است. به عبارت دیگر، ارتباط این شرکت‌ها با مجموعه‌های نهادی بالادستی در هر صنعت به علت نبود فضای مشارکت سرمایه‌گذاران حقوقی از جمله شرکت‌های هلدینگ صنعتی دچار مشکلات عدیده است. در این زمینه، تشکیل چنین بازاری می‌تواند این معضل را با ایجاد امکان عرضه سهام این شرکت‌ها به سرمایه‌گذاران نهادی مرتفع نماید.

ایده نخست ایجاد فرابورس در حوزه شرکت‌ها، ایجاد بازار رسمی با شرایط پذیرش ساده، به منظور افزایش ضریب نفوذ بازار سرمایه بوده و فرابورس با رسالت پوشش بخشی از تقاضای ورود به بورس که ناتوان از احراز شرایط دشوار پذیرش بوده‌اند، متولد شده است.

فرابورس ایران با مطالعات گسترده صورت‌گرفته در خصوص تأمین مالی شرکت‌های کوچک و متوسط در بازارهای بورس جهان، در حال ایجاد بازار شرکت‌های کوچک و متوسط (SME Market) با عنوان بازار اختصاصی، ذیل نظارت خویش می‌باشد.

پیشنهاد تشکیل این بازار برای حل معضل تأمین مالی بنگاه‌های کوچک و متوسط در ایران نیازمند مطالعه و تعمق بیشتری است. راه‌اندازی چنین بازاری مستلزم رفع موانع قانونی و ایجاد زیرساخت‌ها و مزایایی مناسب برای فعالیت این شرکت‌ها در طرف عرضه و فعالیت سرمایه‌گذاران در طرف تقاضای این بازار است. در این راستا، پیشنهادهای زیر ارائه می‌شود:

۱. ایجاد امکان پذیرش شرکت‌های کوچک و متوسط در بازاری اختصاصی بدون ثبت نزد سازمان بورس و اوراق بهادار و انجام کلیه مراحل تحت نظارت فرابورس ایران به عنوان یک تشکل خودانتظام

۲. با توجه به سهامی خاص بودن شرکت‌های کوچک و متوسط پذیرفته‌شده در بازار فرابورس ایران، راه حل بنیادی برای ایجاد بازار اختصاصی و نیز برخی دیگر از روش‌های نوین تأمین مالی، اصلاح قانون تجارت در جهت امکان پذیرش شرکت‌های سهامی خاص در بازار سرمایه است.

۳. موانع قانونی و مقرراتی در زمینه افرایش سرمایه بنگاه‌های کوچک و متوسط پذیرفته‌شده در فرابورس، باید به نحو مقتضی مورد بازبینی و تسهیل قرار گیرد.

۴. با ایجاد مزیت‌های مالیاتی، ورود شرکت‌های کوچک و متوسط به فرابورس تسهیل شود. در این صورت، شفافیت بیشتر این شرکت‌ها در نهایت موجب کاهش فرار مالیاتی و افزایش درآمد مالیاتی در آینده خواهد شد.

۵. حمایت‌های مالی و توسعه‌ای دولتی و خصوصی در حوزه فعالیت این شرکت‌ها از طریق بازار شفاف و متشکل از شرکت‌های کوچک و متوسط فرابورس ایران صورت پذیرد.

۶. بانک‌ها ملزم شوند اعطای وام و تسهیلات به بنگاه‌های کوچک و متوسط را مشروط به ایجاد شفافیت و حضور در بازار اختصاصی فرابورس کنند یا حداقل چنین شرکت‌هایی را در اولویت وام‌دهی قرار دهند. با این اقدام، علاوه بر ایجاد و گسترش بازار اختصاصی، بانک‌ها نیز از کاهش ریسک نکول تسهیلات اعطایی به شرکت‌های حساب‌رسی‌شده و تحت کنترل بازار سرمایه منتفع خواهند شد.