ارزفروشان ناراضی، مردم نگران
تهران - روزنامه وقایع اتفاقیه - شماره 265 - ماه‌های آخر سال جاری برای بازار ارز و معاملات اقتصادی کشور، روزهای پرخبری خواهد بود؛ روزهایی‌که قرار است ارز فقط با یک نرخ وارد بازار شود و دولت یازدهم به مهم‌ترین وعده خود، بعد از تورم تک‌رقمی عمل کند.
- شنبه 15 آبان 1395 ساعت 8:53
ارز که تا مدت‌ها با عناوین مختلفی همچون نرخ آزاد و دولتی در میان فعالان بازار مبادله می‌شد و شکاف‌های زیادی میان این دو رقم وجود داشت، حالا قرار است تا پایان امسال، روند تکنرخیشدن را طی کند و فاصله نرخ رسمی و آزاد به صفر برسد.
مرداد همین امسال بود که ولی‌الله سیف، رئیس کل بانک مرکزی، اعلام کرد: «تا پایان سال جاری، قرار است سیاست‌ها و برنامه‌ریزی‌های مربوط به یکسان‌سازی نرخ ارز، عملیاتی شود و در این مسیر، اقداماتی تدریجی در دست انجام است تا بانک‌ها بتوانند با دلار آزاد، عملیات ارزی را انجام دهند.»
خبر یکسان‌سازی نرخ ارز که حالا چیزی تا زمان اجرای آن باقی نمانده، این روزها با حواشی‌ها و ابهامات بیشتری در صدر اخبار رسانه‌ها قرار گرفته و سؤالات زیادی را در ذهن مردم و فعالان اقتصادی ایجاد کرده است؛ سؤالاتی از قبیل اینکه: «ارز، بعد از تکنرخیشدن چه تأثیری بر بازار می‌گذارد؟»، «ارز با چه قیمتی تک‌نرخی می‌شود، ارزان‌تر یا گران‌تر از رقم فعلی؟» یا اینکه «از بین صرافان بانکی و آزاد، بالاخره چه کسی قرار است در تعیین نرخ دقیق ارز نقش ایفا کند؟» یا «ارز تک‌نرخی اصلا تأثیری بر تورم دارد یا نه؟» و... حالا که ارز دولتی، شال و کلاه کرده و ارز آزاد در راه است، دانشجویانی که در آن‌سوی مرزها تحصیل می‌کنند هم، همگام با بقیه در انتظار بوده تا ببینند که بالاخره با چه نرخی باید ادامه مسیر را طی کرده و چگونه باید ارز اقتصادی تهیه کنند؟
حکایت صرافان از گرانی ارز پس از تک‌نرخی شدن
با نزدیک‌ترشدن به روز موعد، بازار هم کم‌کم خود را برای ارز تک‌نرخی آماده می‌کند و چهارراه استانبول حال و هوای دیگری دارد.
حالا گوشه و کنار این محله از پایتخت، حتی بیشتر از گذشته، پاتوق دستفروشانی شده که با دیدن هر مشتری با صدایی آرام، کلمه دلار و پوند را زمزمه می‌کنند؛ «دلار، دلار، می‌خری یا می‌فروشی؟»، «چند تا می‌خوای؟»، «ارزون‌تر گیرت نمیاد، گرون‌تر میشه‌ها الان بخری بهتره» و... قیمت دلار هم با شنیدن صدای قدم‌های یکسان‌سازی هر روز بالاتر می‌رود.
از هفته قبل تاکنون، دلار از سه هزار و 620 تومان کمتر نشد و دستفروشان چهارراه استانبول برای آن نرخ‌های متفاوتی را اعلام می‌کنند. انگار دلالان کف این چهارراه همیشه شلوغ، حتی نگاهی هم به نرخ‌های پشت ویترین مغازه‌ها نکرده‌اند و هر یک قیمتی می‌دهد؛ برخی آن را سه هزار و 618 تومان معامله می‌کنند و برخی تا سه هزار و 650 تومان هم برای دلار ارزش‌گذاری کرده‌اند.
یکی از دستفروشان درباره این روزهای بازار و روزهایی که قرار است بازار در آینده ببیند به «وقایع‌اتفاقیه» می‌گوید: «این روزها فرصتی طلایی برای افرادی است که پول دارند و می‌توانند دلار بخرند، چون پیش‌بینی می‌کنم با آمدن ارز تک‌نرخی، دلار حتی به مرز چهار هزارتومان هم برسد.»
گرانی‌ای که دستفروشان چهارراه استانبول از آن خبر داده و با خوشحالی راوی آن هستند، چندان به مذاق صرافان این بازار خوش نیست و آنها خیلی هم برای ورود ارز تک‌نرخی خوشحال نیستند و با سردرگمی بیشتری از حال و هوای آن روزها، روزهایی که قرار است ارز فقط یک نرخ داشته باشد، حرف می‌زنند. علی، یکی از صرافان بازار آزاد ارز به «وقایع‌اتفاقیه» می‌گوید: «ارز تک‌نرخی یعنی ارز گران‌تر در راه است»، یکی دیگر از صرافان معتقد است: «ارز تک‌نرخی ارزش ریال را در برابر دلار، پوند و ... کاهش می‌دهد و با این کار، قیمت دلار تا مرز چهار هزار تومان هم بالا می‌رود.» دیگری اعتقاد دارد: «مردم که حالا پول ندارند، ارز تک‌نرخی آنها را بیپولتر می‌کند و بازار حتما می‌خوابد.»
آنها حتی پای شرکت‌ها و سرمایه‌گذاران را هم میان می‌آورند و می‌گویند اگر ارز تک‌نرخی شود، دیگر کسی در بازار سرمایه‌گذاری نمی‌کند. وعده ارز تک‌نرخی چنان آشفته‌بازاری در میان صرافان ایجاد کرده است که بسیاری از آنها حتی حوصله فکرکردن به روزهای آینده را ندارند و ترجیح می‌دهند با وضعیت فعلی کارشان را ادامه بدهند و فقط سکوت کنند تا ببینند بالاخره چه اتفاقی قرار است بیفتد.
بااین‌حال، از نظر بسیاری از صرافان، گرانی در پشت پرده ارز تک‌نرخی در راه است و تورم حتما دامنگیر کالاهای مورد نیاز مردم خواهد بود. نرخ ارزی که انتظار بازار را در روزهای تکنرخیشدن می‌کشد، فعلا در بازار ارز پاسخ چندان روشنی ندارد. یکی از صرافان دراین‌باره می‌گوید: «من فکر می‌کنم دلار حتما در سه هزار و 700 تومان تثبیت خواهد شد و بعدها کم‌کم تا چهار هزار تومان هم پیش خواهد رفت.»
مردم نگران آینده بازار
وعده ارز تک‌نرخی دولت یازدهم، برای بسیاری از مردم هم نگرانی‌هایی را ایجاد کرده و پیام‌های آنها در بخش نظرات خبرهای ارز تک‌نرخی، حکایت از نارضایتی برخی از افراد دارد؛ «بگویید می‌خواهیم ارز را گران‌تر کنیم»، «ارز تک‌نرخی مساوی است با گرانی، پس تکلیف قشر ضعیف چه می‌شود؟» «دلار تک‌نرخی یعنی بی‌ارزش‌کردن پول ملی و رسیدن ارزش دلار تا مرز هفت هزار تومان»، «مجازکردن بانک‌ها به خریدوفروش ارز آزاد درواقع، نشانه واگذاری قیمت دلار به بازار است و ادامه این کار باعث به‌فقرکشاندن عامه مردم ایران و فربه‌کردن بازاری‌ها است.»
و... که نمونه‌هایی از نارضایتی مردم برای تحقق وعده‌ای که سال‌هاست به فعالان اقتصادی داده شده است. در برابر مخالفان ارز تک‌نرخی، عده‌ای هم هستند که با قاطعیت در مقابل ناراضیان این طرح ایستاده‌اند و کاملا خوش‌بینانه به موضوع نگاه می‌کنند.
این گروه معتقد هستند که «تکنرخیشدن ارز، یکی از موضوعات مهم برای نجات اقتصاد کشور است و برای افزایش تولید و اشتغال باید ریسک افزایش قیمت دلار را پذیرفت.» از طرفی، این عده می‌گویند: «یکی از واقعیات تلخ ارز چندنرخی و قیمت فعلی دلار، سود بالای واردات و افزایش قاچاق در کشور است؛ موضوعی که باعث شده تا صادرات رونق چندانی نداشته باشد.»
در همین‌باره، یکی از کاربران در بخش نظرات خبری درباره تکنرخیشدن ارز، نوشته است: «ارز باید تک‌نرخی شود و قیمت آن افزایش یابد، چون با قیمت کنونی، تولید داخلی در کشور کمتر و واردات و قاچاق بیشتر شده، این باعث بیکاری بیشتر جوانان شده است.»
به‌نظر این گروه، باقی‌ماندن کشور در وضعیت چندنرخی، باعث ایجاد رانت‌خواری، استفاده عده خاصی از دلار دولتی‌شده و فساد در کشور بیشتر خواهد شد. در این میان، عده‌ای نیز همچنان خوشبینانه‌تر، سرنوشت نامعلوم نرخ ارز را دنبال کرده و در گفت‌وگوهایشان از امیدهایی که از بهبود نرخ برابری ریال در برابر دلار حکایت دارند، سخن می‌گویند. عده‌ای نیز در مقابل مخالفان و افرادی که می‌گویند ارز تک‌نرخی یعنی رکود، معتقد هستند: «بازار هیچگاه از نظر مردم جذابیت خود را از دست نخواهد داد و مردم در هر شرایطی به‌دلیل امنیتی که در بازار حس می‌کنند، دست از سرمایه‌گذاری و فعالیت برنخواهند داشت.»
تجربه‌ای شکست‌خورده در سال‌های دور
ارز که از روزهای پایانی جنگ تاکنون سرنوشت‌های متغیری داشته و نرخ‌های مختلفی را تجربه کرده، حالا قرار است در زمانی که هنوز به طور دقیق اعلام نشده، فقط گفته شده تا پایان سال، تک‌نرخی می‌شود، قرار است بار دیگر تجربه 23 سال قبل خود را تکرار کند و به گفته بسیاری از کارشناسان، سوت پایان رانت خواری و فسادهای ناشی از ارز چندنرخی را بزند.
اولین‌بار در فروردین سال 72 بود که ارز در کشور تک‌نرخی شد؛ تجربه‌ای که فقط هفت ماه به طول انجامید و با تغییر سیاست‌های اقتصادی دولت‌های وقت شکست خورد و مجددا دو نرخ آزاد و دولتی برای ارز تعیین شد. در سال 80 ارز مجددا تک‌نرخی شد و با گذشت 9 سال از آن برای بار دیگر با دو نرخ آزاد و دولتی وارد کار شد.
در نیمه دوم سال 90 تحریم‌های شبکه بانکی، سرنوشت بازار ارز را با پیچیدگی بیشتری همراه کرد و التهابات و افزایش شکاف در میان نرخ ارز آزاد و دولتی با شدت بیشتری احساس شد. با روی کار آمدن دولت یازدهم زمزمه‌های تکنرخیشدن نرخ ارز با صدای بلندتری از رسانه‌ها اعلام شد و کاهش تحریم‌ها و کمرنگ‌تر‌شدن فشارهای اقتصادی علیه ایران، راه را برای اجرائی‌کردن ارز تک‌نرخی هموارتر کرد و باعث شد کارشناسان با نگاه بهتری به بازار ارز موضوع یکسان‌سازی نرخ ارز را دنبال کنند.
حجت‌الله میرزایی، کارشناس اقتصادی، دراین‌باره به «اقتصاد‌آنلاین» می‌گوید: اصل یکسان‌سازی نرخ ارز در اقتصاد ایران اجتناب‌ناپذیر و ضروری است زیرا چندنرخیبودن آن زمینه‌های فساد و رانت را فراهم می‌کند. هم‌اکنون سازوکارهای مختلف و بسیاری برای تخصیص ارز مبادله‌ای و تأمین ارز آزاد برای فعالان اقتصادی انجام می‌شود و تشخیص واقعی اینکه چه نوع کالاهایی باید مشمول ارز مبادله‌ای شود کار بسیار پیچیده و دشواری است.
به گفته این کارشناس مهم‌ترین تأثیر تکنرخیشدن ارز از بین‌رفتن فساد و رانت‌هایی است که به‌دلیل چندنرخیبودن آن در کشور شکل گرفته است و از بین رفتن آن می‌تواند تأثیر زیادی بر سایر بخش‌های اقتصاد داشته باشد. مسعود خوانساری، رئیس اتاق بازرگانی تهران، تکنرخیشدن ارز را یکی از واجبات اقتصاد کشور می‌داند. او چندی قبل به خبرآنلاین هم گفته بود: «اقتصاد ایران باید یک‌بار برای همیشه تن به این آزادسازی بدهد تا بتواند قدرت رقابت در بازارهای داخلی و بین‌المللی داشته باشد.»
بازاریان، نرخ ارز را تعیین می‌کنند
نرخ مناسب، نرخی است که بازار تعیین می‌کند، نه دولت یا سیستم بانکی. این جمله را عدنان موسی‌پور، عضو هیأت نمایندگان اتاق بازرگانی ایران و نایب‌رئیس کمیسیون توسعه، چندی پیش به خبرآنلاین اعلام کرد و تعیین سرنوشت ارز را به دست بازار سپرد. این موضوع چندی بعد از سوی رئیس کل بانک مرکزی هم اعلام شد و ولی‌الله سیف صراحتا اعلام کرد نرخ ارز را بازار آزاد تعیین خواهد کرد.
این اظهار‌نظرها نگرانی‌ها را نسبت به افزایش قابل توجه نرخ ارز در بازار آزاد و به‌تبع آن نرخ ارز تک‌نرخی با خود همراه کرد. این در شرایطی است که به گفته موسی‌پور باید نرخ ارز افزایش یابد تا صادرات هم رونق بیشتری داشته باشد. او با توجه به تجربیات گذشته درباره پایین نگه‌داشتن نرخ ارز می‌گوید: «اگر نرخ ارز را مانند یک کالا در نظر بگیریم، می‌بینیم قیمت بقیه کالاها در یک دهه گذشته چند برابر شده و تورم به این کالاها تأثیر گذاشته است اما در بحث نرخ ارز این اتفاق رخ نداده است.
تاکنون نرخ ارز را پایین نگه داشته‌ایم و به این وسیله همیشه دست و پای صادرکننده بسته شده است.» به گفته او مناسب‌ترین نرخ ارز، نرخی است که بازارهای بین‌المللی و داخلی و عرضه و تقاضا تعیین می‌کنند.
امکان راه‌اندازی بازار آتی ارز تا پایان سال
عضو شورای‌عالی بورس گفت: «سازمان بورس به‌صورت جدی، پیگیر راه‌اندازی بازار مشتقه ارزی و در مرحله نخست بازار آتی ارز بوده و البته در‌این‌زمینه، منتظر اقدام بانک مرکزی برای تکنرخیشدن ارز است.»
به گزارش بورس کالا، قاسم محسنی، از امکان راه‌اندازی بازار آتی ارز تا پایان سال جاری در صورت تکنرخیشدن ارز خبر داد: «با توجه به اینکه بانک مرکزی بر تکنرخیشدن ارز تا پایان سال اصرار می‌کند، در صورت تحقق این مهم، شرایط برای راه‌اندازی بازار آتی ارز نیز فراهم شده و این بازار آغاز به کار خواهد کرد.»
او ادامه داد: «سازمان بورس به صورت جدی پیگیر راه‌اندازی بازار مشتقه ارزی و در مرحله نخست بازار آتی ارز است ولی از آنجایی که یکی از پیش‌شرط‌های راه‌اندازی این بازار، تکنرخیشدن ارز است، اقدامات بانک مرکزی باید در‌این‌زمینه نهایی شود.»
او تأکید کرد: «دیدگاه بانک مرکزی این است که بازار مشتقه ارز بعد از تکنرخیشدن ارز و تسهیل نقل‌وانتقالات ارزی راه‌اندازی شود. در این بین، بانک مرکزی از همسان‌سازی نرخ ارز تا پایان سال خبر می‌دهد و مشکلات نقل‌وانتقالات مالی نیز تا حدودی برطرف شده و به‌این‌ترتیب، راه‌اندازی بازار آتی ارز پس از تأمین پیش‌نیازها تا پایان سال امکان‌پذیر است.»
این عضو شورای‌عالی بورس با بیان اینکه بازار مشتقه ارز در راستای پوشش ریسک نوسانات نرخ ارز برای فعالان اقتصادی داخلی و سرمایه‌گذاران خارجی مفید است، گفت: «افرادی که بدهی ارزی داشته، درحالی‌که درآمد ریالی یا مطالبات ارزی دارند اما هزینه‌هایشان به ریال است، به کمک پوشش نرخ ارز از طریق این بازار، می‌توانند در فعالیت اقتصادی خود بهره لازم را ببرند.»
محسنی ادامه داد: «بسترهای راه‌اندازی بازار آتی ارز فراهم شده و با تک‌نرخی ارز، شاهد آغاز به‌کار این بازار خواهیم بود.»
تهرام 1109//1625
مرداد همین امسال بود که ولی‌الله سیف، رئیس کل بانک مرکزی، اعلام کرد: «تا پایان سال جاری، قرار است سیاست‌ها و برنامه‌ریزی‌های مربوط به یکسان‌سازی نرخ ارز، عملیاتی شود و در این مسیر، اقداماتی تدریجی در دست انجام است تا بانک‌ها بتوانند با دلار آزاد، عملیات ارزی را انجام دهند.»
خبر یکسان‌سازی نرخ ارز که حالا چیزی تا زمان اجرای آن باقی نمانده، این روزها با حواشی‌ها و ابهامات بیشتری در صدر اخبار رسانه‌ها قرار گرفته و سؤالات زیادی را در ذهن مردم و فعالان اقتصادی ایجاد کرده است؛ سؤالاتی از قبیل اینکه: «ارز، بعد از تکنرخیشدن چه تأثیری بر بازار می‌گذارد؟»، «ارز با چه قیمتی تک‌نرخی می‌شود، ارزان‌تر یا گران‌تر از رقم فعلی؟» یا اینکه «از بین صرافان بانکی و آزاد، بالاخره چه کسی قرار است در تعیین نرخ دقیق ارز نقش ایفا کند؟» یا «ارز تک‌نرخی اصلا تأثیری بر تورم دارد یا نه؟» و... حالا که ارز دولتی، شال و کلاه کرده و ارز آزاد در راه است، دانشجویانی که در آن‌سوی مرزها تحصیل می‌کنند هم، همگام با بقیه در انتظار بوده تا ببینند که بالاخره با چه نرخی باید ادامه مسیر را طی کرده و چگونه باید ارز اقتصادی تهیه کنند؟
حکایت صرافان از گرانی ارز پس از تک‌نرخی شدن
با نزدیک‌ترشدن به روز موعد، بازار هم کم‌کم خود را برای ارز تک‌نرخی آماده می‌کند و چهارراه استانبول حال و هوای دیگری دارد.
حالا گوشه و کنار این محله از پایتخت، حتی بیشتر از گذشته، پاتوق دستفروشانی شده که با دیدن هر مشتری با صدایی آرام، کلمه دلار و پوند را زمزمه می‌کنند؛ «دلار، دلار، می‌خری یا می‌فروشی؟»، «چند تا می‌خوای؟»، «ارزون‌تر گیرت نمیاد، گرون‌تر میشه‌ها الان بخری بهتره» و... قیمت دلار هم با شنیدن صدای قدم‌های یکسان‌سازی هر روز بالاتر می‌رود.
از هفته قبل تاکنون، دلار از سه هزار و 620 تومان کمتر نشد و دستفروشان چهارراه استانبول برای آن نرخ‌های متفاوتی را اعلام می‌کنند. انگار دلالان کف این چهارراه همیشه شلوغ، حتی نگاهی هم به نرخ‌های پشت ویترین مغازه‌ها نکرده‌اند و هر یک قیمتی می‌دهد؛ برخی آن را سه هزار و 618 تومان معامله می‌کنند و برخی تا سه هزار و 650 تومان هم برای دلار ارزش‌گذاری کرده‌اند.
یکی از دستفروشان درباره این روزهای بازار و روزهایی که قرار است بازار در آینده ببیند به «وقایع‌اتفاقیه» می‌گوید: «این روزها فرصتی طلایی برای افرادی است که پول دارند و می‌توانند دلار بخرند، چون پیش‌بینی می‌کنم با آمدن ارز تک‌نرخی، دلار حتی به مرز چهار هزارتومان هم برسد.»
گرانی‌ای که دستفروشان چهارراه استانبول از آن خبر داده و با خوشحالی راوی آن هستند، چندان به مذاق صرافان این بازار خوش نیست و آنها خیلی هم برای ورود ارز تک‌نرخی خوشحال نیستند و با سردرگمی بیشتری از حال و هوای آن روزها، روزهایی که قرار است ارز فقط یک نرخ داشته باشد، حرف می‌زنند. علی، یکی از صرافان بازار آزاد ارز به «وقایع‌اتفاقیه» می‌گوید: «ارز تک‌نرخی یعنی ارز گران‌تر در راه است»، یکی دیگر از صرافان معتقد است: «ارز تک‌نرخی ارزش ریال را در برابر دلار، پوند و ... کاهش می‌دهد و با این کار، قیمت دلار تا مرز چهار هزار تومان هم بالا می‌رود.» دیگری اعتقاد دارد: «مردم که حالا پول ندارند، ارز تک‌نرخی آنها را بیپولتر می‌کند و بازار حتما می‌خوابد.»
آنها حتی پای شرکت‌ها و سرمایه‌گذاران را هم میان می‌آورند و می‌گویند اگر ارز تک‌نرخی شود، دیگر کسی در بازار سرمایه‌گذاری نمی‌کند. وعده ارز تک‌نرخی چنان آشفته‌بازاری در میان صرافان ایجاد کرده است که بسیاری از آنها حتی حوصله فکرکردن به روزهای آینده را ندارند و ترجیح می‌دهند با وضعیت فعلی کارشان را ادامه بدهند و فقط سکوت کنند تا ببینند بالاخره چه اتفاقی قرار است بیفتد.
بااین‌حال، از نظر بسیاری از صرافان، گرانی در پشت پرده ارز تک‌نرخی در راه است و تورم حتما دامنگیر کالاهای مورد نیاز مردم خواهد بود. نرخ ارزی که انتظار بازار را در روزهای تکنرخیشدن می‌کشد، فعلا در بازار ارز پاسخ چندان روشنی ندارد. یکی از صرافان دراین‌باره می‌گوید: «من فکر می‌کنم دلار حتما در سه هزار و 700 تومان تثبیت خواهد شد و بعدها کم‌کم تا چهار هزار تومان هم پیش خواهد رفت.»
مردم نگران آینده بازار
وعده ارز تک‌نرخی دولت یازدهم، برای بسیاری از مردم هم نگرانی‌هایی را ایجاد کرده و پیام‌های آنها در بخش نظرات خبرهای ارز تک‌نرخی، حکایت از نارضایتی برخی از افراد دارد؛ «بگویید می‌خواهیم ارز را گران‌تر کنیم»، «ارز تک‌نرخی مساوی است با گرانی، پس تکلیف قشر ضعیف چه می‌شود؟» «دلار تک‌نرخی یعنی بی‌ارزش‌کردن پول ملی و رسیدن ارزش دلار تا مرز هفت هزار تومان»، «مجازکردن بانک‌ها به خریدوفروش ارز آزاد درواقع، نشانه واگذاری قیمت دلار به بازار است و ادامه این کار باعث به‌فقرکشاندن عامه مردم ایران و فربه‌کردن بازاری‌ها است.»
و... که نمونه‌هایی از نارضایتی مردم برای تحقق وعده‌ای که سال‌هاست به فعالان اقتصادی داده شده است. در برابر مخالفان ارز تک‌نرخی، عده‌ای هم هستند که با قاطعیت در مقابل ناراضیان این طرح ایستاده‌اند و کاملا خوش‌بینانه به موضوع نگاه می‌کنند.
این گروه معتقد هستند که «تکنرخیشدن ارز، یکی از موضوعات مهم برای نجات اقتصاد کشور است و برای افزایش تولید و اشتغال باید ریسک افزایش قیمت دلار را پذیرفت.» از طرفی، این عده می‌گویند: «یکی از واقعیات تلخ ارز چندنرخی و قیمت فعلی دلار، سود بالای واردات و افزایش قاچاق در کشور است؛ موضوعی که باعث شده تا صادرات رونق چندانی نداشته باشد.»
در همین‌باره، یکی از کاربران در بخش نظرات خبری درباره تکنرخیشدن ارز، نوشته است: «ارز باید تک‌نرخی شود و قیمت آن افزایش یابد، چون با قیمت کنونی، تولید داخلی در کشور کمتر و واردات و قاچاق بیشتر شده، این باعث بیکاری بیشتر جوانان شده است.»
به‌نظر این گروه، باقی‌ماندن کشور در وضعیت چندنرخی، باعث ایجاد رانت‌خواری، استفاده عده خاصی از دلار دولتی‌شده و فساد در کشور بیشتر خواهد شد. در این میان، عده‌ای نیز همچنان خوشبینانه‌تر، سرنوشت نامعلوم نرخ ارز را دنبال کرده و در گفت‌وگوهایشان از امیدهایی که از بهبود نرخ برابری ریال در برابر دلار حکایت دارند، سخن می‌گویند. عده‌ای نیز در مقابل مخالفان و افرادی که می‌گویند ارز تک‌نرخی یعنی رکود، معتقد هستند: «بازار هیچگاه از نظر مردم جذابیت خود را از دست نخواهد داد و مردم در هر شرایطی به‌دلیل امنیتی که در بازار حس می‌کنند، دست از سرمایه‌گذاری و فعالیت برنخواهند داشت.»
تجربه‌ای شکست‌خورده در سال‌های دور
ارز که از روزهای پایانی جنگ تاکنون سرنوشت‌های متغیری داشته و نرخ‌های مختلفی را تجربه کرده، حالا قرار است در زمانی که هنوز به طور دقیق اعلام نشده، فقط گفته شده تا پایان سال، تک‌نرخی می‌شود، قرار است بار دیگر تجربه 23 سال قبل خود را تکرار کند و به گفته بسیاری از کارشناسان، سوت پایان رانت خواری و فسادهای ناشی از ارز چندنرخی را بزند.
اولین‌بار در فروردین سال 72 بود که ارز در کشور تک‌نرخی شد؛ تجربه‌ای که فقط هفت ماه به طول انجامید و با تغییر سیاست‌های اقتصادی دولت‌های وقت شکست خورد و مجددا دو نرخ آزاد و دولتی برای ارز تعیین شد. در سال 80 ارز مجددا تک‌نرخی شد و با گذشت 9 سال از آن برای بار دیگر با دو نرخ آزاد و دولتی وارد کار شد.
در نیمه دوم سال 90 تحریم‌های شبکه بانکی، سرنوشت بازار ارز را با پیچیدگی بیشتری همراه کرد و التهابات و افزایش شکاف در میان نرخ ارز آزاد و دولتی با شدت بیشتری احساس شد. با روی کار آمدن دولت یازدهم زمزمه‌های تکنرخیشدن نرخ ارز با صدای بلندتری از رسانه‌ها اعلام شد و کاهش تحریم‌ها و کمرنگ‌تر‌شدن فشارهای اقتصادی علیه ایران، راه را برای اجرائی‌کردن ارز تک‌نرخی هموارتر کرد و باعث شد کارشناسان با نگاه بهتری به بازار ارز موضوع یکسان‌سازی نرخ ارز را دنبال کنند.
حجت‌الله میرزایی، کارشناس اقتصادی، دراین‌باره به «اقتصاد‌آنلاین» می‌گوید: اصل یکسان‌سازی نرخ ارز در اقتصاد ایران اجتناب‌ناپذیر و ضروری است زیرا چندنرخیبودن آن زمینه‌های فساد و رانت را فراهم می‌کند. هم‌اکنون سازوکارهای مختلف و بسیاری برای تخصیص ارز مبادله‌ای و تأمین ارز آزاد برای فعالان اقتصادی انجام می‌شود و تشخیص واقعی اینکه چه نوع کالاهایی باید مشمول ارز مبادله‌ای شود کار بسیار پیچیده و دشواری است.
به گفته این کارشناس مهم‌ترین تأثیر تکنرخیشدن ارز از بین‌رفتن فساد و رانت‌هایی است که به‌دلیل چندنرخیبودن آن در کشور شکل گرفته است و از بین رفتن آن می‌تواند تأثیر زیادی بر سایر بخش‌های اقتصاد داشته باشد. مسعود خوانساری، رئیس اتاق بازرگانی تهران، تکنرخیشدن ارز را یکی از واجبات اقتصاد کشور می‌داند. او چندی قبل به خبرآنلاین هم گفته بود: «اقتصاد ایران باید یک‌بار برای همیشه تن به این آزادسازی بدهد تا بتواند قدرت رقابت در بازارهای داخلی و بین‌المللی داشته باشد.»
بازاریان، نرخ ارز را تعیین می‌کنند
نرخ مناسب، نرخی است که بازار تعیین می‌کند، نه دولت یا سیستم بانکی. این جمله را عدنان موسی‌پور، عضو هیأت نمایندگان اتاق بازرگانی ایران و نایب‌رئیس کمیسیون توسعه، چندی پیش به خبرآنلاین اعلام کرد و تعیین سرنوشت ارز را به دست بازار سپرد. این موضوع چندی بعد از سوی رئیس کل بانک مرکزی هم اعلام شد و ولی‌الله سیف صراحتا اعلام کرد نرخ ارز را بازار آزاد تعیین خواهد کرد.
این اظهار‌نظرها نگرانی‌ها را نسبت به افزایش قابل توجه نرخ ارز در بازار آزاد و به‌تبع آن نرخ ارز تک‌نرخی با خود همراه کرد. این در شرایطی است که به گفته موسی‌پور باید نرخ ارز افزایش یابد تا صادرات هم رونق بیشتری داشته باشد. او با توجه به تجربیات گذشته درباره پایین نگه‌داشتن نرخ ارز می‌گوید: «اگر نرخ ارز را مانند یک کالا در نظر بگیریم، می‌بینیم قیمت بقیه کالاها در یک دهه گذشته چند برابر شده و تورم به این کالاها تأثیر گذاشته است اما در بحث نرخ ارز این اتفاق رخ نداده است.
تاکنون نرخ ارز را پایین نگه داشته‌ایم و به این وسیله همیشه دست و پای صادرکننده بسته شده است.» به گفته او مناسب‌ترین نرخ ارز، نرخی است که بازارهای بین‌المللی و داخلی و عرضه و تقاضا تعیین می‌کنند.
امکان راه‌اندازی بازار آتی ارز تا پایان سال
عضو شورای‌عالی بورس گفت: «سازمان بورس به‌صورت جدی، پیگیر راه‌اندازی بازار مشتقه ارزی و در مرحله نخست بازار آتی ارز بوده و البته در‌این‌زمینه، منتظر اقدام بانک مرکزی برای تکنرخیشدن ارز است.»
به گزارش بورس کالا، قاسم محسنی، از امکان راه‌اندازی بازار آتی ارز تا پایان سال جاری در صورت تکنرخیشدن ارز خبر داد: «با توجه به اینکه بانک مرکزی بر تکنرخیشدن ارز تا پایان سال اصرار می‌کند، در صورت تحقق این مهم، شرایط برای راه‌اندازی بازار آتی ارز نیز فراهم شده و این بازار آغاز به کار خواهد کرد.»
او ادامه داد: «سازمان بورس به صورت جدی پیگیر راه‌اندازی بازار مشتقه ارزی و در مرحله نخست بازار آتی ارز است ولی از آنجایی که یکی از پیش‌شرط‌های راه‌اندازی این بازار، تکنرخیشدن ارز است، اقدامات بانک مرکزی باید در‌این‌زمینه نهایی شود.»
او تأکید کرد: «دیدگاه بانک مرکزی این است که بازار مشتقه ارز بعد از تکنرخیشدن ارز و تسهیل نقل‌وانتقالات ارزی راه‌اندازی شود. در این بین، بانک مرکزی از همسان‌سازی نرخ ارز تا پایان سال خبر می‌دهد و مشکلات نقل‌وانتقالات مالی نیز تا حدودی برطرف شده و به‌این‌ترتیب، راه‌اندازی بازار آتی ارز پس از تأمین پیش‌نیازها تا پایان سال امکان‌پذیر است.»
این عضو شورای‌عالی بورس با بیان اینکه بازار مشتقه ارز در راستای پوشش ریسک نوسانات نرخ ارز برای فعالان اقتصادی داخلی و سرمایه‌گذاران خارجی مفید است، گفت: «افرادی که بدهی ارزی داشته، درحالی‌که درآمد ریالی یا مطالبات ارزی دارند اما هزینه‌هایشان به ریال است، به کمک پوشش نرخ ارز از طریق این بازار، می‌توانند در فعالیت اقتصادی خود بهره لازم را ببرند.»
محسنی ادامه داد: «بسترهای راه‌اندازی بازار آتی ارز فراهم شده و با تک‌نرخی ارز، شاهد آغاز به‌کار این بازار خواهیم بود.»
تهرام 1109//1625