کام تشنه انسان و زمین در ترسالی مازندران

تازه ترین گزارش هواشناسی مازندران نشان می دهد که در سال زراعی گذشته یعنی اول مهر 94 تا پایان شهریور 95 در 13 ایستگاه سینوپتیک از 15 ایستگاه استان بارندگی در نرمال یا ترسالی بوده و تنها در 2 ایستگاه خشکسالی خفیف گزارش شده است.
ترسالی به بارندگی بیش از حد متوسط سالانه در یک مکان گفته می شود . اگر بارندگی در یک مکان کمتر از حد متوسط سالانه باشد ، به آن خشکسالی می گویند.
بر اساس گزارش هواشناسی مازندران ، بارندگی سال زراعی گذشته در 6 ایستگاه وضعیت ترسالی خفیف و متوسط را ثبت کرده است و در هفت ایستگاه دیگر هم وضعیت نرمال بوده است.
بر اساس گزارش هواشناسی در سال زراعی یا آبی 95 - 94 حدود 792 میلی متر بارندگی در مازندران ثبت شد که نسبت به سال زراعی 93 - 94 ، هشت درصد افزایش نشان می دهد.
با این وجود ، تمامی معیارهای موجود و قابل مشاهده حاکی از عمیق تر شدن وضعیت خشکسالی در تمامی مناطق مازندران است .
کمبود آب آشامیدنی در بسیاری از مناطق شهری و روستائی ، خالی شدن سفره های زیرزمینی ، خشکیدن بسیاری از رودخانه های فصلی ، کاهش دبی آب رودخانه مهم و دائمی و مهم تر از همه حاد شدن کمبود آب کشاورزی بویژه در فصل کاشت و داشت محصول برنج از جمله نشانگرهائی است که
تشنگی کام انسان و زمین را در استان ثابت می کند.
** تغییر الگوی بارندگی
کارشناسان هواشناسی و آب منطقه ای مازندران دلیل کم تاثیری افزایش بارش ها بر تشنگی استان را رگبای بودن بارندگی ، توزیع نامناسب زمانی و مکانی و کوتاه شدن زمان بارندگی می دانند.
به عنوان مثال در سال زراعی گذشته میزان بارندگی در ایستگاه بلده ، کیاسر و کجور که در مناطق کوهستانی و ارتفاعات مازندران واقع هستند ، کاهش داشته است .
بارندگی در ارتفاعات که بیشتر به صورت برف می بارد ، مهم ترین منبع تغذیه سفره های زیرزمینی و رودخانه ها و تامین آب مورد نیاز در فصول گرم سال است ، ولی شواهد عینی نشان می دهد که کوههای مازندران از سفیدی به سمت قهوه ای شدن رنگ می بازند.
در عین حال گزارش هواشناسی حاکیست که بیشترین افزایش بارندگی سال زراعی گذشته در ایستگاه گلوگاه با 47 و رامسر با 40 درصد ثبت شده است .
افزایش بارندگی در این مناطق جلگه ای که در حاشیه دریا واقع هستند ، حتی اگر چند صد درصدی هم باشد ، نه چندان به کار غنی کردن سفره های زیرزمینی می آید و نه می تواند تاثیر ماندگاری بر دبی رودخانه ها داشته باشد.
** افزایش دما و شدت بارندگی در دشت
معاون توسعه و پیش بینی اداره کل هواشناسی مازندران در این باره به خبرنگار ایرنا گفت : میانگین بارندگی سال زراعی 95-94 در مقایسه با دوره بلندمدت 20 ساله هم حدود 16 درصد افزایش داشته است .
احمد اسدی با اشاره به اینکه بارندگی در ایستگاه بلده ، کیاسر ، بندرامیرآباد و کجور از بین 15ایستگا‏ه هواشناسی سینوپتیک استان نسبت به دوره بلندمدت کاهش داشته ، افزود : بیشترین افزایش بارندگی سال زراعی گذشته مربوط به ایستگاههای گلوگاه و رامسر بود.
وی توضیح داد : آمار کاهش بارندگی در ایستگاههای کوهستانی استان مازندران نشان می دهد که کم بارشی سبب شد تا نفوذ و ذخیره آب و درنتیجه جاری شدن تدریجی آن از طریق چشمه ها کم شود.
اسدی با اشاره به اینکه بارش ها به صورت رگباری در مناطق دشت زیادتر شده است ، بیان داشت : از طرفی با افزایش حدود یک و نیم درجه ای دمای هوا ، برف اندکی که در ارتفاعات وجود داشته ، نیز زودتر آب می شود.
** بارش های غیرموثر و تشنگی رودخانه ها
مدیر عامل آب منطقه ای مازندران هم در گفت و گو با خبرنگار ایرنا گفت : هر چند سال زراعی گذشته سال پر آبی برای استان محسوب می شود ، اما به خاطر این که بیشتر بارش ها مربوط به مناطق جلگه ای یا دشت بوده ، غیر موثر به شمار می رود.
ابراهیم یخشکی افزود : بارش ها در استان زمانی می تواند موثر باشد که در ارتفاعات ببارد تا بتواند رودخانه ها را که از آنجا سرچشمه می گیرند ، تغذیه کند ، اما متاسفانه الگوی بارندگی سال گذشته در مازندران اینگونه نبود.
وی توضیح داد : خشکسالی سال های گذشته موجب برداشت های بی رویه از چاهها ،چشمه ها و سفره های زیر زمینی شده است و تنها افزایش میزان بارندگی در ارتفاعات و مناطق کوهستانی می تواند جان دوباره ای به آنها بدهد .
یخکشی همچنین گفت که اقلیم مازندران با سرعت در حال تغییر است و در سال های اخیر نم نم باران خاطره انگیز این استان جایش را به بارندگی های رگباری داده است .
بارندگی های رگباری در کوتاه ترین زمان ابرهای بارور را تخلیه می کند و به زمین فرصت جذب روان آبها را نمی دهد در حالی که بارندگی های غیررگباری و نم نم باران به خاطر این که به مدت چندین ساعت یا شبانه روز ادامه می یابد ، جذب زمین می شود و سفره های زیرزمینی را غنی می سازد.
مدیرعامل آب منطقه ای مازندران گفت : باران های رگباری و پراکنده به عنوان بارش های غیر موثر سبب شد تا با وجود افزایش مقدار بارش ، روان آب های رودخانه ها زیاد نشود و در مواردی تبدیل به سیلاب شده است.
** راهکارهای موثر در مقابل بارندگی های غیرموثر
یخکشی یکی از راهکارهای برون رفت از وضعیت موجود و جبران مشکلات خشکسالی و مدیریت بر روان آب رودخانه ها را ، ایجاد سازه های تنظیم کننده بویژه ساخت سد دانست.
مدیر عامل آب منطقه ای مازندران به اهمیت ساخت سد ' گلورد ' بر روی رودخانه نکا رود و زارم رود و سد هراز بر روی رودخانه هراز اشاره کرد و بیان داشت : با ساخت این سازه های ذخیره آب ، می توان روان آب های رودخانه ها را مدیریت و سفره های زیر زمینی را تقویت کرد.
حجم بارندگی سالانه در مازندران 15 میلیارد متر مکعب برآورد می شود که حدود 9 میلیارد متر مکعب آن طبق آمارهای رسمی شرکت آب منطقه ای و هواشناسی تبخیر می شود و حدود 6 میلیارد متر مکعب آن در دسترس قرار می گیرد که از این میزان چهار میلیارد متر مکعب آب های سطحی است.
مازندران هم اکنون دارای 2سد بزرگ شهید رجایی و البرز و هشت سد کوچک با ظرفیت 324 میلیون مترمکعب است.
** جلوگیری از پیشروی خشکسالی در شرق ؛ گام اول
گزارش های سالانه هواشناسی مازندران نشان می دهد در چند سال اخیر علاوه بر کاهش بارندگی در ارتفاعات ، مناطق شرقی استان هم با کاهش بارش ها مواجه بوده است و به عبارتی خشکسالی در این مناطق پیشروی داشته است .
گزارش سال گذشته جهاد کشاورزی مازندران هم حاکی است که بیش از نیمی از شالیزارهائی که پس از نشاء و یا در مراحل قبل از آن به خاطر کمبود آب خشک شد ، مربوط به شرق مازندران بود.
همچنین بیشترین میزان کمبود آب آشامیدنی هم مربوط به سه شهرستان گلوگاه ، بهشهر و نکا در شرق استان است .
مدیرعامل شرکت آب منطقه ای مازندران با اشاره به عمیق تر شدن وضعیت خشکسالی در شرق مازندران ، بر ضرورت حل این مشکل تاکید کرد.
یخکشی با اظهار این نکته که بیشترین بارندگی مازندران در غرب استان است که کمترین زمین های کشاورزی بویژه شالیزاری را دارد ، گفت : به همین دلیل اجرای عملیات ساخت و بهره برداری از کانال انتقال آب از چالوس به شرق استان به طول 107 کیلومتر از طرح های ملی است از سال 1374 آغاز شد.
وی در خصوص اهمیت اجرای این طرح در کنار ساخت سد هراز ، توضیح داد : با ایجاد کانال انتقال آب غرب به داخل سد هراز ، علاوه بر تامین آب آشامیدنی شهرها و شبکه های مسیر از طریق جایگزینی حق آبه چشمه ها ، آب مورد نیاز کشاورزی مناطقی از جمله شهرستان های نور ، فریدونکنار ، محمود آباد و نوشهر و چالوس نیز تامین می شود.
یخکشی به انتقال آب سالانه به مقدار 300 میلیون متر مکعب از غرب مازندران به دشت و حوزه کشاورزی مرکزی استان اشاره کرد و گفت : این طرح به سه مرحله تقسیم شده است که مرحله اول به طول حدود 14کیلومتر به اتمام رسیده و ساخت مرحله دوم به طول 22کیلومتر نیز به آخر رسیده است.
** ناف برنجکاری مازندران ، بند رودخانه هراز
مدیرعامل آب منطقه ای مازندران همچنین گفت : در سال آبی گذشته شاهد کاهش 23 درصدی روان آب رودخانه هراز به عنوان مهم ترین رودخانه استان بودیم که دشت 110 هزار هکتاری در مرکز مازندران را مشروب می کند.
یخکشی اتخاذ تدابیر لازم برای جمع آوری و هدایت روان آب ها را ضروری دانست و تاکید کرد که اینگونه طرح ها باید با نگاه ملی در استان به اجرا گذاشته شود.
مازندران 120 رودخانه اصلی و فرعی به طول هفت هزار کیلومتر دارد که حدود 460 هزار هکتار از زمین های کشاورزی و باغی استان به روش های مختلف از جمله ایجاد سردهنه با آب این رودخانه ها آبیاری می شود.
مجموع مساحت مازندران 24 هزار و 400 کیلومتر مربع است که 470 هزار هکتار زمین های کشاورزی زیر پوشش محصولات زراعی و باغی قرار می گیرد.
ذخیره و تامین آب کشاورزی مازندران از این جهت باید مورد توجه قرار بگیرد که این استان در تولید 14 محصول زراعی ، باغی ، دامی و شیلاتی کشور رتبه نخست تا سوم کشوری را در اختیار دارد.
سالانه بیش از 6 میلیون تن انواع محصولات کشاورزی در مازندران تولید می شود.
خبرنگار: سید رضا هاشمی کرویی ** انتشار دهنده : حسن فلاحتی
/6990/ 1654