آثار بازنشستگی «ریال» بر اقتصاد

خداحافظی با ریال به عنوان پول ملی مهم ترین خبر اقتصادی هفته اخیر بود و تصویب حذف یک صفر از اسکناس ها برای سال آینده بازتاب قابل توجهی در روزنامه ها داشت. همچنین ارایه برنامه مالی سال آینده و بررسی های دخل و خرج کشور در مجلس، ورود یک شرکت بزرگ خارجی دیگر به عرصه اقتصاد انرژی ایران پس از تصویب تفاهمنامه جدید نفتی و همچنین افزایش قیمت جهانی نفت بدون کاهش تولید در ایران از مهم ترین محورهای روزنامه های اقتصادی و صفحه اقتصادی سایر مطبوعات طی روزهای گذشته بود.

*** آیا پایان «ریال» بر اقتصاد اثر گذار است؟
یکی از مهم ترین اخبار اقتصادی در هفته ای که گذشت تغییر واحد پول ملی از ریال به تومان بود که به تصویب هیات دولت رسید. این مصوبه از سال آینده اجرایی خواهد شد. دولت های گذشته هم درصدد حذف چند صفر از پول ملی بودند اما به دلایل مختلف از جمله بالا بودن تورم امکان تحقق این امر در دوره های گذشته وجود نداشت. چندی پیش یکی از مدیران وزارت امور اقتصاد و دارایی از اجرایی شدن این سیاست پولی تا پیش از پایان امسال خبر داده بود که چهارشنبه هفدهم آذرماه یک صفر از واحد پول ملی حذف شد و تومان جای ریال را گرفت.
روزنامه «دنیای اقتصاد» پنجشنبه (هجدهم آذر) در گزارشی با عنوان «حذف یک صفر از پولی ملی» درباره بررسی لایحه قانون بانک مرکزی مبنی بر تغییر واحد پول ملی کشور از دید کارشناسان اقتصادی نوشت: در ارتباط با این تصمیم هیات دولت دو نگاه کارشناسی وجود دارد . بسیاری از موافقان تغییر واحد پول از ریال به تومان موافق این هستند که این روند با آنچه در واقعیت اقتصاد کشور می‌گذرد، تطابق بیشتری دارد. از سوی دیگر، خطاهایی نظیر عملیات بانکی برای مردم کاهش می‌یابد و قرائت و مقایسه آمارهای اقتصادی به سهولت انجام خواهد شد. از سوی دیگر، بسیاری از کارشناسان معتقدند که باید قبل از این تغییر، منافع و مزایای آن مورد ارزیابی قرار گیرد و پس از آن این اصلاحات صورت گیرد. به‌عنوان نمونه، از نظر کارشناسان باید تغییر واحد پول در زمان تثبیت تورم پایدار به زیر 5 درصد صورت گیرد و همزمان باید انتظارات تورمی مدیریت شود. همچنین به نظر می‌رسد در حال حاضر، سیاست‌هایی مانند اصلاح نظام بانکی، در اولویت بیشتری قرار دارد .
روزنامه «اعتماد» هم پنجشنبه در گزارشی با تیتر «خداحافظی با ریال پس از ٨٧ سال» به تاریخچه تلاش ها برای صفر زدایی از واحد پولی ایران پرداخت و نوشت: نخستین بار در سال ١٣٧٢ بانک مرکزی دست به مطالعاتی وسیع در این رابطه زد که بی‌نتیجه ماند. در دوران محمود احمدی‌نژاد این بحث به شکلی جدی پیگیر شد و کار به جایی رسید که تصور می‌شد پیش از پایان دولت دهم این طرح اجرایی شود؛ البته با بحران اقتصادی که از سال ١٣٩٠ به شکلی وسیع در کشور خودنمایی کرد، طبیعی بود که چنین امکانی وجود ندارد و این طرح کنار گذاشته شد. از اواخر تا دهه ٨٠ تاکنون همواره بحث بر سر حذف سه یا چهار صفر از واحد پول بود و حتی اخیرا معاون وزیر اقتصاد و معاون اقتصادی رییس کل بانک مرکزی از حذف سه صفر صحبت می‌کردند. هر چند پیمان قربانی، معاون رییس کل بانک مرکزی، اجرای این طرح را در آینده‌ای نه چندان دور وعده داده بود. حال با تصویب این بند در هیات وزیران به نظر می‌رسد که قوه مجریه به حذف یک صفر تن می‌دهد.
روزنامه «تعادل» از جمله روزنامه هایی بود که به این رویداد اقتصادی پرداخت. در گزارش این روزنامه با عنوان «بازنشستگی ریال پس از 87 سال» که پنجشنبه منتشر شد، آمده است: اگرچه بسیاری از کارشناسان انتظار دارند که با حذف سه تا چهار صفر، می‌توان اسکناس 10هزار ریالی یا 1000تومانی را با کوچک‌ترین واحد با ارزش پولی ملی تبدیل کرد تا ضمن اعتبار بخشیدن به پول ایران، در معاملات، مکاتبات، دفاتر، نوشته‌ها، چک و سفته و حواله‌های بانکی و... کمتر صفر بنویسیم، اما در حال حاضر هیات وزیران تنها به حذف یک صفر رضایت داده و البته ریال که عملا در محاوره استفاده نمی‌شد را حذف و واژه‌یی که 800سال است در بازار ایران استفاده می‌شود، را بالاخره به عنوان پول ملی برگزید.
به نوشته تعادل، «امیر نجومی» دبیر شورای عالی کانون صرافان با اشاره به مصوبه تغییر پول ملی ایران در دولت از ریال به تومان گفت: با تصویب مجلس ارزش پول رایج کشور به‌طور اسمی در مقابل دلار 10برابر تقویت خواهد شد. دبیر شورای عالی کانون صرافان ایران در گفت‌وگو با فارس، با اشاره به تغییر پول ملی کشور از ریال به تومان، گفت: با این اتفاق، ارزش پول ایران به‌طور اسمی در مقابل دلار 10برابر تقویت خواهد شد. پیش از این هر دلار امریکا 38هزار ریال معامله می‌شد که هم‌اکنون برای هر دلار امریکا به‌طور اسمی 3هزار و 800تومان پرداخت می‌شود.
روزنامه «جهان صنعت» هم دیروز زیر عنوان «خداحافظی با ریال» از سرنوشت اسکناس های ریالی چنین نگاشت: یک منبع آگاه در بانک مرکزی با اعلام جزییات جدید از تغییر پول ایران گفته که در لایحه‌ای که دولت به مجلس شورای اسلامی ارائه می‌کند قرار است پول ایران به جای ریال تومان باشد‌.البته هیچ چیزی در پول ایران حذف نمی‌شود‌. وی اظهار داشت: در صورتی که مجلس شورای اسلامی لایحه دولت را تصویب کند اسکناس‌ها به تدریج و در طول زمان تغییر می‌کند‌.

***بررسی دخل و خرج سال 1396 در مجلس
مهم ترین برنامه مالی کشور یعنی لایحه بودجه سال آینده، یکشنبه چهاردهم آذرماه از سوی «حسن روحانی» رییس جمهوری به مجلس تقدیم شد. مهم ترین ویژگی این لایحه، افزایش بودجه عمرانی، ارز تک نرخی و کاهش وابستگی آن به نفت است. طی هفته ای که گذشت مطبوعات کشور جزییات بودجه سال 1396 را مورد بررسی و ارزیابی قرار دادند.
روزنامه «ایران» در گزارشی زیر عنوان «کاهش سهم نفت در بودجه» که دوشنبه (پانزدهم آذر) منتشر شد؛ به موضوع میزان وابستگی بودجه سال آینده به درآمدهای نفتی پرداخته است. به نوشته ایران یک روز مانده به موعد قانونی تقدیم لایحه بودجه، حسن روحانی رییس جمهوری سند دخل و خرج کشور را به خانه ملت برد و لایحه بودجه سال 1396 را به علی لاریجانی رییس مجلس شورای اسلامی تقدیم کرد. روحانی در جلسه علنی مجلس شورای اسلامی، جزئیات آماری بودجه سال 96 را اعلام کرد که براساس آن، اتکای بودجه به نفت همچنان به روند نزولی خود ادامه می‌دهد به‌طوری که 71 درصد درآمدهای بودجه به مالیات اختصاص دارد. حسن روحانی درباره ویژگی‌های آماری بودجه سال 96 گفت: در سال آینده درآمدهای دولت به 159 هزار میلیارد تومان می‌رسد که از این میزان، 113 هزار میلیارد تومان مالیات و حقوق ورودی و 46 هزار میلیارد تومان مربوط به سایر درآمدها است. وی افزود: این میزان از درآمدها اگر چه در محدوده قانون بودجه‌ای سال 95 است اما نسبت به پیش‌بینی عملکرد 12 ماهه بودجه 95، رشد 23 درصدی دارد. روحانی گفت: منابع عمومی دولت در سال 1396 معادل 320 هزار میلیارد تومان برآورد شده است که نسبت به ارقام قانون و پیش‌بینی عملکرد سال 95 به ترتیب از رشدی معادل 9 و 13 درصدی برخوردار است.
روزنامه « شرق» هم سه شنبه گذشته (شانزدهم آذر) در گزارشی با عنوان «آسیب‌پذیرها نباید در چرخ‌دنده‌های توسعه له شوند» به روایت «محمد باقر نوبخت» سخنگوی دولت از بودجه سال آینده پرداخت و آورد : نوبخت چند بار در نشست خبری‌اش تأکید کرد که اقتصاد ایران، اقتصاد «دولت-بازار» است. وی در نشست خبری به منظور ارایه توضیحات درباره بودجه افزایش قیمت بنزین را منتفی دانست و گفت «کلمه رکود اصلا درست نیست؛ ما در مرحله افزایش شتاب هستیم». این برداشت او از وضع اقتصاد ایران است. نوبخت با اشاره به آثار اقتصادی این لایحه خبر داد که پیش‌بینی می‌شود رشد اقتصادی به ٧,٧ درصد، نرخ تورم به ٧.٦ درصد، رشد نقدینگی به ١٩ درصد و رشد سرمایه‌گذاری به ١٢.٣ درصد برسد. هرچند چرخش تورم حول ‌وحوش عدد هشت تا ١٠ در سال آینده دور از انتظار نیست . سخنگوی دولت توضیح داد: بودجه کل کشور‌ هزارو ٨٤‌ هزار‌ میلیارد تومان با رشد ١٠.٩درصدی تهیه و تدوین شد. همچنین بودجه عمومی ٣٧١‌ هزار‌ میلیارد تومان با رشد ١٠.١ درصد بودجه شرکت‌ها و مؤسسات و بانک‌ها ٧٥٧‌ هزار‌ میلیارد تومان و با رشد ١٠.٨درصدی در نظر گرفته شد. او با اشاره به منابع بودجه عمومی تصریح کرد: این منابع به دو بخش بودجه عمومی و بودجه اختصاصی تقسیم شده که به‌ترتیب رشد ٨.٧درصدی و ٢٤.٤درصدی دارد.
روزنامه «ابرار اقتصادی» در گزارش خود با عنوان «5 ایراد لایحه بودجه 96» که چهارشنبه گذشته منتشر شد، به کاستی های مهم این لایحه از دید یکی از نمایندگان مجلس پرداخت. به نوشته ابرار اقتصادی «علی‌اصغر یوسف‌نژاد» عضو هیات رییسه مجلس با اشاره به ایرادهای وارده به بودجه سال آینده معتقد است: در لایحه بودجه 96 سهم صندوق توسعه ملی 20 درصد در نظر گرفته شده است. این موضوع خلاف سیاست های کلی برنامه ششم توسعه است. در لایحه بودجه 96 و در حالی که در شرایط رکود قرار داریم بیش از 110 هزار میلیارد تومان دریافت مالیات در نظر گرفته شده است که امکان وصول چنین رقمی سخت است. در این لایحه توزیع اوراق مشارکت بسیار زیاد است و این مسئله مشکلاتی را به وجود خواهد آورد چرا که عملکرد سالهای گذشته در این موضوع مناسب نیست و رقم پیش بینی شده برای دریافت از محل توزیع مشارکت قابل توجه است.دولت بودجه عمرانی را تا سقف 62 هزار میلیارد تومان در نظر گرفته است ولی مهم تخصیص آن است که امکان تخصیص چنین رقمی نیز سخت و مشکل است.هدفمند کردن یارانه ها در بودجه 96 به صورت ثابت و اجتماعی آمده و دولت به خاطر شرایط خاصی که دارد پیشنهاد داده است همان روال فعلی ادامه پیدا کند.
روزنامه تعادل در گزارشی با عنوان «آخرین بودجه دولت یازدهم» که دوشنبه منتشر شد، به جزییات این لایحه پرداخت. در این گزارش آمده است: سند هزینه و درآمد دولت برای سال 96 در بهارستان رونمایی شد؛ سندی که نشان از ایستایی دولت در دخل ‌وخرجش دارد. 320هزار میلیارد تومان سقف بودجه عمومی، نفت 50دلاری، دلار 3300 تومانی، 60هزار میلیارد تومان اعتبارات عمرانی، 110هزار میلیارد تومان درآمد نفتی و 112هزار میلیارد تومان درآمد مالیاتی؛ مهم‌ترین ارقامی است که در لایحه بودجه 95 به‌چشم می‌خورد. گرچه مقایسه این ارقام با قانون بودجه 95 نشان می‌دهد بودجه‌نویسان کشور سقف بودجه را 8.8درصد افزایش داده‌اند (بودجه 95 معادل 294هزار میلیارد تومان تعیین شده بود)، اما این عدد را اگر در کنار پیش‌بینی وزارت اقتصاد از تورم تا پایان نیمه نخست سال جاری بگذاریم، درمی‌یابیم که دولت بودجه 96 را نه از کانال انقباض یا انبساط بلکه بر مدار ثبات بسته است.

***«شل»؛ تازه ترین غول نفتی طالب همکاری با ایران
پس از تصویب قراردادهای جدید نفتی موسوم به «IPC»، تقاضای شرکت های خارجی برای ورود به بازار ایران افزایش یافت. چندی پیش اولین قرارداد IPC بین «توتال» و شرکت ملی نفت منعقد شد و هفته پیش هم شاهد پیوستن شرکت نفتی شل به پروژه های نفتی کشورمان بودیم. مهم ترین هدفی که دولت از همکاری با شرکت های خارجی دنبال می کند، افزایش بهره برداری و استخراج نفت و همچنین ورود فناوری های نوین نفتی به ایران است.
روزنامه ایران، پنجشنبه هجدهم آذر درباره عقد قرارداد با شرکت انگلیسی- هلندی شل در گزارشی با تیتر «امضای3 تفاهمنامه نفتی ایران و شل» گفت وگویی با سفیر انگلیس انجام داده است. «نیکلاس هاپتون» معتقد است که معنای حضور امروز ما در ایران و عقد تفاهمنامه با شرکت ملی نفت ایران این است که انگلیس و شرکای اروپایی این کشور برجام را به رسمیت می‌شناسند و آماده سرمایه‌گذاری در ایران هستند. وی ایران را مکان مناسبی برای سرمایه‌گذاری برشمرد و اظهار کرد: سرمایه‌گذاری در صنعت نفت ایران با وجود کاهش قیمت نفت همچنان برای سرمایه‌گذاران انگلیسی و شرکای اروپایی آنها «ایده آل» است و ما علاقه‌مند به همکاری با ایران بر مبنای برجام هستیم.
همچنین، روزنامه شرق دیروز در گزارشی با عنوان «دست «شِل» در دست ایران» درباره بازگشت شرکت انگلیسی- هلندی به ایران، به این موضوع پرداخته است که بزرگان نفتی اروپا پیام آشکار خود را به تمدید‌کنندگان تحریم داماتو دادند.
براساس گزارش شرق ازاین‌پس باید به شنیدن اسم «غرب کارون» بیشتر عادت کنیم؛ همان‌طورکه در دور اول وزارت نفت زنگنه به شنیدن عسلویه عادت کردیم. غرب کارون میدان‌های بزرگ نفتی‌ای هستند که می‌توانند تا سقف یک ‌میلیون بشکه هم برای ایران نفت تولید کنند. نکته فرامتنی این قرارداد این است که شل پس از مدت‌ها تأخیر و نداشتن صراحت بیان، درست بعد از تصویب ایسا با حضور سفیر انگلیس به امضای تفاهم‌نامه با شرکت ملی نفت آمد.‌ پیش‌ازاین هم توتال در فاز ١١ حضور خود را آشکار کرده بود. این درواقع یک پیام آشکار از بزرگان نفتی اروپا به تمدید‌کنندگان تحریم داماتو است که گویا دوباره عزم این را دارند که آمریکا را در تحریم‌کردن ایران تنها بگذارند. سفیر انگلیس پس از امضای تفاهم‌نامه گفت: ما با قدرت از اجرای برجام و گسترش روابط تجاری با ایران حمایت می‌کنیم.

***افزایش قیمت نفت پس از اجلاس اخیر اوپک
مهم ترین دستاورد اجلاس اوپک که اخیرا در وین برگزار شد، افزایش قیمت جهانی نفت بود که طبق گفته «بیژن نامدار زنگنه» وزیر نفت به 50 دلار می رسد. ایران در حالی به این افزایش درآمدهای نفتی می رسد که براساس رایزنی های انجام شده قرار نیست به طرح «فریز نفتی» بپیوندد و سطح تولید نفت خود را کاهش دهد.
روزنامه ابرار اقتصادی شنبه سیزدهم آذر در گزارشی درباره افزایش قیمت نفت پس از آخرین اجلاس اوپک نوشت: وزیر نفت با اشاره به اهمیت توافق اوپک برای کاهش تولید نفت، معتقد است که این اقدام 10 میلیارد دلار به درآمدهای نفتی ایران اضافه می‌کند و قیمت نفت در بالای 50 دلار تثبیت می‌شود.
همچنین روزنامه دنیای اقتصاد روز شنبه در گزارشی با عنوان «بازار نفت پس ‌از توافق بزرگان» به بررسی قیمت نفت پس از نشست اخیر اوپک در وین پرداخت. به گزارش این روزنامه توافق اعضای اوپک برای کاهش تولید، جهش قیمت در این بازار را به‌دنبال داشت. نفت برنت در اولین روز پس از اوپک وین 8/ 8 درصد رشد کرد و تا عصر جمعه گذشته (دوازدهم آذر) به بیش از 16 درصد رسید. گفته می‌شود با این توافق، قیمت نفت تا 60 دلار ممکن است افزایش یابد.
روزنامه «تجارت» هم سه شنبه شانزدهم آذر گزارشی با تیتر «نفت ایران 50 دلاری شد» درباره مهم ترین رویداد نفتی و افزایش قیمت آن نوشت : همزمان با آغاز دوره جدید گرانی طلای سیاه، قیمت نفت صادراتی ایران درحالی در آستانه معاملات 50 دلاری قرار گرفته که افزایش تولید نفت عراق به مهمترین تهدید اجرای «فریز» تبدیل شده است.
در ادامه گزارش تجارت به نقل از خبرگزاری مهر می خوانیم: روند رو به رشد قیمت نفت خام در بازار جهانی ادامه دارد و همزمان با آغاز دور جدید مذاکرات نفتی اوپک و روسیه به منظور توافق نهایی بر سر اجرای طرح فریز نفتی، قیمت طلای سیاه هم بار دیگر در بازار روندی صعودی به خود گرفت. بر این اساس در معاملات منتهی به 14 اکتبر سال 2016 میلادی قیمت تمامی شاخص‌های معتبر نفت خام جهان با افزایش قیمت روبرو شدند و در این بین بهای هر بشکه نفت خام سبک و سنگین صادراتی ایران هم در بازار افزایشی چند سنتی را تجربه کرده است. مدیریت امور اوپک و ارتباط با مجامع انرژی ایران با انتشار گزارشی با اشاره به افزایش 81 سنتی قیمت هر بشکه نفت خام سبک صادراتی ایران در معاملات منتهی به 14 اکتبر، اعلام کرد: قیمت نفت ایران به محدوده بشکه‌ای 48 دلار و 66 سنت افزایش یافته است. در این مدت بهای هر بشکه نفت خام سنگین صادراتی ایران هم با ثبت 85 سنت افزایش در محدوده 47 دلار و 40 سنت گران شده است و پیش بینی می‌شود در ادامه روند رو به افزایش قیمت طلای سیاه، بهای هر بشکه نفت خام صادراتی ایران هم از مرز 50 دلار عبور کند.
**گروه پژوهش و تحلیل خبری
خبرنگار: نازیلا مهدیانی** انتشاردهنده: سیدمحمد موسی کاظمی**پژوهشم**9345**9279